Geodisio Castillo
Guna daed yar burba gwagmaid igar balimaggega: nainu sed igar, abgan sabgued igar, geb mas diged ogannoed Gunayala gi.
Guna knowlwgde addressing the climate crisis: subterraean crops, health and food security in Gunayala.
Palabras clave:
Crisis climática, Gunadule,
sabiduría ancestral, raíces
y tubérculos, seguridad alimentaria, resiliencia.
Binsaed issegwad: Yar burba gwagmaid igar nue negdirbir naid issoali, anmar yarsuidgi iddoleali, geb nainu sed nuegwa igargi iddolearbali. We sagba amibie igi anmar sergan neg sedaniggini Ologwadule igarsig, igi igar maina mangi daglemalad digedsig. Anmar sabga galagwensur absosa, geb sabburba arbamalad absosbali. We arbaed anmar imasa gunayalagi 2022gi 2024se. Anmar susa anbe gagga bo subbarba arbamalad. We sabgagi anmar narmagnai mangi daglemalad igar digedsig. Ibu igar mamai, ibigar nue abelege, ibigar dulemarga nuedi gunnalir.
Gayamar: Yar burba
gwagmaid igar, gunadule, anmar daed, mangi daglemalad, nainu sed nuegwa igar,
ogannoed.
Abstract: The climate crisis represents a global threat with profound implications for food security, particularly in vulnerable regions such as Gunayala. This paper addresses existing knowledge gaps by examining ancestraland spiritual wisdom related to Ologwadule —a traditional agroecological system —and its role in cultivating root and tuber crops. Using a qualitative approach, the study draws on a literature review, ethnographic fieldwork, interviews, and participatory dialogues with Gunadule farmers across twelve communities in the Gunayala Region, conducted between 2022 and 2024. The findings highlight the importance of recognizing the unique agricultural and cultural significance of root and tuber crops, which serve not only as staplefood sources but also as key elements in maintaining ecological balance and resilience in the face of climate variability. The study underscores the value of integrating Indigenous knowledge systemsinto broader climate adaptation and food security strategies.
Keywords: climate crisis, Gunadule, ancestral wisdom, food security, root and tuber crops, resilience
Preservar la
biodiversidad de raíces y tubérculos es clave para mantener la diversidad genética
de los cultivos y los valiosos conocimientos indígenas asociados a su manejo.
Estos cultivos, especialmente aquellos no modificados genéticamente, son
activos fundamentales en la lucha contra el cambio climático. Nos ofrecen
soluciones basadas en la naturaleza y en la sabiduría ancestral para construir
una agricultura más sostenible y resiliente frente a los desafíos ambientales
actuales.
Fuente: Karakol, vol. 5, agosto, 2025
Leer en:
https://app.box.com/s/ircu7mrqnte2lhrsicdn4efiflgyzrae
https://revistas.udelas.ac.pa/index.php/karakol
No hay comentarios:
Publicar un comentario